Homilie op het hoogfeest van Pinksteren
in het jaar A (reeks 2001-2002)

Preek tijdens het hoogfeest van Pasen, klik: Eerste Paasdag
Thema tweede paasdag 2002: Zien en Getuigen

Thema: Vervuld van de Geest. 
E.L:   Hand. 2, 1-11 
T.L:   1. Kor. 12, 3b-7. 12-13 
EV:    Joh. 20, 19-23 

Homilie

Pinksteren, een wonderlijk feest. Tongen van vuur, schitterend hier in de bloemen weergegeven. Vurige tongen die niet kunnen zwijgen, want de leerlingen spreken iedereen aan over Jezus. En iedereen verstaat ze. Pinksteren, het feest van de Geest. 

Maar wie is nu de heilige Geest? Hoe vaak noemen we Hem? Bij elk kruisteken. Dat kruisteken is de herhaling van onze doop. Johannes Anthonius, ik doop jou in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest. Bij de Vader hebben we wel een idee. Omdat we allemaal vaders kennen, hebben we wel een idee over dé Vader. Van de Zoon weten we nog het meest. We hebben vier evangelies en we hebben nog andere bronnen uit de oudheid, zijn woorden en zijn daden, we hebben zijn lijkwade, we weten veel van Hem. Maar dan de heilige Geest, wat weten we van Hem? Wie is de heilige Geest?

Laten we eerst naar de symbolen kijken waarmee de heilige Geest wordt aangeduid. Vandaag in de eerste lezing. Plotseling kwam er uit de hemel een gedruis alsof er een hevige wind opstak en heel het huis was er vol van. En in het Evangelie: Na deze woorden blies Jezus over hen en zei: ‘Ontvangt de heilige Geest ...’. Wind. Adem. Herrinnert u zich hoe de bijbel de schepping van de wereld en van de eerste mens voorstelt? Gods Ruach, Gods Adem, Gods Geest zweefde over de wateren en daarna: God boetseerde de mens en blies hem zijn adem in de neus. Zo werd de mens een levend wezen. Wind, Adem, Gods Geest. 

Maar ook vuur. Vreemd eigenlijk, want wind en vuur lijken strijdig met elkaar, alhoewel, een klein vuurtje wordt uitgeblazen, maar een groot vuur wakkert juist aan. Ook dat hoorden we in de eerste lezing: ‘Er verscheen hun iets dat op vuur geleek en dat zich, in tongen verdeeld, op ieder van hen neerzette’. Waar doet dat vuur aan denken, vuur dat mensen blijkbaar in vuur en vlam zet, maar dat niet beschadigt, niet kwetst, niet tekort doet? Ik denk dan aan Mozes die in de woestijn dat vreemde verschijnsel tegenkomt, een doornbosje dat brandt maar niet verbrandt. Zo werkt Gods geest in ons, Hij geeft je een aanzet, Hij zet je helemaal in vuur en vlam, maar in plaats van dat zijn vuur je verteert, zodat je helemaal opgebrand raakt, blijft het een laaiend vuur waar anderen verbaasd naar kijken en dat niet uitdooft. 

Wat voor symbolen hebben we nog meer voor de Geest behalve adem en vuur? Ook de duif, we zien hem heel mooi in de glasinloodramen. De duif die bij Jezus zichtbaar wordt, als Hij gedoopt wordt. Daar is de Geest met de doop verbonden. Weer zo’n tegenstrijdig beeld, het vuur van de Geest wordt niet in het water gedoofd, maar het water haalt de weerstand weg, waardoor de Geest de ruimte krijgt. 

De drie belangrijkste symbolen hebben we zo. Maar weten we nu wie de heilige Geest is? Jezus doet meer uitspraken over de heilige Geest. De vinger Gods, zegt Hij, en de kracht Gods, zijn heerlijkheid, de helper, de trooster en voorspreker. En wat doet de heilige Geest? Hij brengt ons in herinnering wat Jezus ons heeft geleerd, Hij zal ons ingeven wat wij moeten zeggen, Hij zal ons de komende gebeurtenissen aankondigen. En hier in de eerste lezing zien we ook wat Hij doet in de leerlingen. Hij herinnert hen aan alles wat Jezus heeft gezegd en gedaan, hij spoort ze aan om van Jezus te getuigen, Hij neemt de angst weg, en leert hen een taal waarmee iedereen aangesproken wordt, allochtoon en autochtoon, gastarbeider, vluchteling, geleerd of ongeletterd, pelgrim, gelovigen, mannen vrouwen, groten kleinen. 

Weten we nu wie de heilige Geest is? Nee, want een heel belangrijk punt heb ik nog niet genoemd. Kijken we naar het glasinloodraam rechts van het midden. Jezus verschijnt aan zijn leerlingen en zegt: ‘Vrede zij jullie’. Dan toont hij hun zijn handen en zijn zijde. Daarna blaast Hij over hen en zegt: ‘Ontvangt de heilige Geest, wier zonden gij vergeeft, hun zijn ze vergeven; en als gij ze niet vergeeft, dan zijn ze niet vergeven’. 

Het zit helemaal aan elkaar vast:  ‘Ontvangt de heilige Geest, wier zonden gij vergeeft, hun zijn ze vergeven; ...’. Een heilige Geest die ons leert vergeven en die aan de apostelen de mogelijkheid geeft namens God zonden te vergeven. Hiermee legt Jezus zijn bijzondere macht in handen van zijn apostelen. Want juist die vergeving was een teken dat Hij God Zelf present stelt. Juist die taak en bevoegdheid, mogelijkheid en opdracht geeft Hij nu aan zijn apostelen. Een Geest van vergeving. De biecht als Pinkstersacrament. Wie had dat gedacht? 

Pinksteren. Als u mocht kiezen tussen wat u nu het grootste feest van de Kerk vindt; Kerstmis, Pasen of Pinksteren, dan zullen veel mensen voor Kerstmis kiezen, dan zit de kerk ook het volst. Anderen beseffen dat Pasen eigenlijk hét feest is, want dan wordt de dood overwonnen, maar vandaag beseffen we hoe groot Pinksteren is, ook Pinksteren vieren we twee dagen lang, net als Pasen en kerstmis. 

Pinksteren, Jezus blaast de heilige Geest in zijn leerlingen, zij worden herschapen. Zoals in het begin. Toen werd Adam een leven wezen, maar Adam moest nog zichzelf ontdekken en God nog ontdekken, Hij moest de bekoring van zonde en onrecht trotseren, de bekoring van ongehoorzaamheid en eigenmachtigheid. De eerste mens stond aan het begin. Nu staat de mens bij een nieuwe geboorte, niet meer onwetend, naïef of kwetsbaar om in de eerste de beste bekoring te stappen. Nee nu is daar de nieuwe mens. De leerlingen hebben alles meegemaakt, hun eigen kwetsbaarheid, hun angst, hun weglopen en vluchten als Jezus gevangen wordt genomen, hun twijfel, ongeloof en hardleersheid. Zij ontvangen nu de heilige Geest en worden opgetild tot het niveau van Jezus. Pinksteren is de geboorte van de Kerk. 

Kennen we nu de heilige Geest? We zien de Vader gaandeweg duidelijker naar voren komen in het oude Testament, dat zijn de verbondsverhalen van Israël, de woorden van de profeten. We zien Jezus duidelijk worden in de de vier Evangeliën. En de heilige Geest zien we steeds duidelijker worden in wat daarna komt. De Handeling van de Apostelen, wat ze deden en wat ze leerden, de brieven en nu nog steeds, wat er nu gebeurt in de Kerk, in ons. De Heilige Geest is de blijver, degene die verder gaat met  dat wat Jezus begonnen is. 

Geest die vuur en liefde zijt, trooster, die vrijspreekt en vergeeft, die verwarmt, die inspireert, enthousiasmeert en de angst overwint. Die Geest maakt het mogelijk dat jongeren op school durven zeggen, ja ik geloof, ja ik ga met mijn ouders naar de kerk, die daarvoor uitkomen en respect afdwingen. Die Geest maakt dat volwassenen eenvoudig zeggen waar ze in geloven en waarvoor ze staan. Die Geest ... Laten we niets méér over Hem zeggen, maar om Hem bidden, dan zullen we weten wie de heilige Geest is, als Hij in ons de ruimte krijgt en ons hart vervult. Amen. 
 

Terug naar homepage